Czym jest jest wspólność małżeńska i jak można ją skutecznie znieść?

W małżeństwie mamy zazwyczaj do czynienia z ustrojem majątkowym, określanym jako tzw. wspólność ustawowa. Wiąże się to z faktem, że w trakcie trwania związku małżeńskiego, cały nabyty i wypracowany majątek, jest w równym stopniu własnością obojga partnerów. Jest to zupełnie inny charakter współwłasności, niż w przypadku tzw. współwłasności udziałowej, w której każdy może w dowolnym momencie zbyć swój udział bądź też doprowadzić do zniesienia współwłasności. Natomiast po ślubie, partnerzy nabywają rzeczy oraz pomnażają majątek nie jako współwłaściciele, ale jako małżeństwo i nie mogą domagać się zniesienia współwłasności albo w pojedynkę rozporządzać „małżeńskimi aktywami”. Wspólność majątkowa ustanawiana jest automatycznie z mocy prawa. W czasie związku małżeńskiego nie ma również znaczenia, kto, w jakim stopniu przyczynia się do powstawania majątku, bowiem obojgu małżonkom przysługuje taka sama jego część. Jedyną formą rozdziału i zmianą zasad w tym obszarze, jest zniesienie małżeńskiej wspólności majątkowej, do czego służy rozdzielność majątkowa.

Możliwe formy ustanowienia rozdzielności majątkowej

Generalnie istnieją dwa sposoby na doprowadzenie do ustroju rozdzielności – umowny i sądowy. W pierwszym przypadku, ustanowienie rozdzielności dokonuje się przed notariuszem i polega ono na złożeniu zgodnych oświadczeń w tym zakresie przez obydwu małżonków. Istotnym jest, iż nie ma potrzeby podawania powodów ani przyczyn decyzji o zamiarze wprowadzenia w związku rozdzielności majątkowej. Co ciekawe, wprowadzenie ustroju rozdzielności majątkowej, może nastąpić także jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego. Procedura ta odbywa się również w kancelarii notarialnej i przeprowadzana jest w formie tzw. intercyzy. Zwykle w sytuacji niewłaściwego postępowania jednego z małżonków, jak również w momencie, kiedy jedna ze stron nie wykazuje woli dobrowolnego ustanowienia rozdzielności, istnieje opcja postępowania sądowego. 

Kiedy warto rozważyć brak wspólności majątkowej

Powodów ustanowienia rozdzielności majątkowej może być naprawdę wiele. Zwykle decydują o tym względy racjonalne i chęć ochrony partnera w sytuacji zagrożenia utraty majątku, np. podjęciem przez jednego z małżonków działalności gospodarczej, niosącej ryzyko niepowodzenia czy potencjalnych strat. Wówczas, w momencie egzekucji, np. z tytułu niespłaconego kredytu inwestycyjnego, nie dotyka ona majątku współmałżonka. Zdarzają się także przypadki, kiedy jeden z małżonków trwoni wspólny majątek, np. z racji uzależnienia od alkoholu bądź hazardu. Nie bez znaczenia jest też często sytuacja, gdy istnieje duża dysproporcja pomiędzy partnerami w zakresie pomnażania małżeńskiego majątku, która także może doprowadzić do chęci wprowadzenia w związku przedmiotowej rozdzielności. 

Skutki prawne rozdzielności pomiędzy małżonkami

Z chwilą ustanowienia rozdzielności, każdy z małżonków staje się indywidualnym posiadaczem połowy majątku. Od tego momentu ma prawo do zarządzania swoją częścią, a wszelkie dochody, jakie będzie uzyskiwał, należeć będą wyłącznie do niego. Bardzo ważną kwestią jest fakt, że w momencie ustania wspólności majątkowej, żaden z małżonków nie odpowiada prawnie za zobowiązania partnera, jednak wyłącznie te, które powstaną po wprowadzeniu rozdzielności majątkowej. Warto pamiętać, że istnieje kilka praw majątkowych, jakie nie wchodzą w skład wspólności i nie mogą być przedmiotem podziału, mianowicie: darowizny, rzeczy odziedziczone, odszkodowania za uszczerbki na zdrowiu czy prawa autorskie. W wyjątkowych przypadkach, orzeczeniem sądowym, można uzyskać rozdzielność majątkową z datą wsteczną. W zakresie pozostałych praw i obowiązków małżeńskich, pomimo obowiązywania rozdzielności majątkowej, nie zachodzą żadne zmiany.